Zagadnienie przymusowej bezsenności

Zagadnienie przymusowej bezsenności jest bardzo ważne zarówno z teoretycznego, jak i praktycznego punktu widzenia, ponadto jest to temat nader interesujący dla historyka kultury. Doświadczalne pozbawienie snu ułatwia odkrycie praw rządzących zjawiskiem snu, a znajomość owych praw ma liczne zastosowania praktyczne.

Zastanówmy się najpierw, w jaki sposób przymusowa bezsenność wpływa na nasze codzienne życie. Pozbawienie snu upośledza sprawność, co dla robotników zatrudnionych przy maszynach i osób prowadzących samochody może mieć zgubne następstwa. Robotnicy zmianowi, zmuszeni udawać się na spoczynek o różnej porze dnia, cierpią na przewlekły niedobór snu. Następstwa przymusowej bezsenności są sprawą ważną z militarnego punktu widzenia, zdarza się bowiem, że żołnierze muszą przez długi czas obchodzić się bez snu. Pozbawienie snu pogarsza wykonanie zadań, upośledza zdolność oceny sytuacji, zmniejsza wydolność, ogranicza możność podejmowania decyzji, może też całkowicie pozbawić motywacji.

Bywa, że pozbawia się ludzi snu rozmyślnie. Piloci, którzy podczas wojny koreańskiej znaleźli się w chińskich więzieniach, poddawani byli tak zwanemu „praniu mózgów”. Jednym ze sposobów przełamywania czyjegoś oporu może być pozbawienie snu. Praktyki takie nie są niczym nowym. Hermann Huber-Weidmann, psycholog z Zurychu, podaje, że już w starożytnym Rzymie stosowano tormentum vigiliae, to znaczy męczarnie czuwania. Szeroko rozpowszechniona w średniowieczu tortura insomniae (katusze bezsenności) nie miała na celu wymuszenia zeznań, lecz wypędzenie demonów. W XVIII wieku luteranin Christian Thoma- sius w piśmie pod tytułem 0 prawie do snu i marzeń sennych potępi! te zwyczaje. Być może w zdumienie wprawi czytelnika fakt, że to, co niegdyś było torturą, od około 10 lat jest metodą leczenia pozbawienie snu okazało się bowiem skuteczne w zwalczaniu depresji. Do tematu tego wrócimy jeszcze później.