Zaburzenia rytmów biologicznych jako ryzyko zawodowe

Podróże dookoła świata związane były niegdyś z licznymi trudami. U biegł o wieczni żeglarze nie znali za to dolegliwości współczesnych globtroterów, tak zwanego zespołu Jumbo Jęta3, której doświadczy! Jel lag syndrome w angielskiej literaturze fachowej. niejeden pasażer transatlantyckich linii lotniczych. Podróżujący na zachód, znalazłszy się u celu, przez parę dni budzą się bardzo wcześnie rano, a po południu słaniają się ze zmęczenia. Wędrówka na wschód wywołuje raczej trudności w zasypianiu. Powodem tych dolegliwości jest to, że rytmy biologiczne nie od razu mogą się nagiąć do zmiany strefy czasu. Rytmy przemiany materii i wydzielania hormonów początkowo stosują się w Ameryce do czasu europejskiego. Jak wykazały szczegółowe badania, całkowite przystosowanie się trwa niemal 2 tygodnie. Większość ludzi odczuwa wyjazd na zachód jako znacznie przyjemniejszy niż na wschód. Wynika to stąd, że okres swobodnie przebiegających rytmów biologicznych wynosi około 25 godzin, i że łatwiej jest dostosować się do wydłużenia doby wskutek podróży na zachód niż do jej skrócenia poniżej 24 godzin.

Zespół Jumbo Jęta jest to jednak dolegliwość przemijająca. Znacznie poważniejszym zagadnieniem są nieustanne zmiany rytmów okołodobowych związane z pracą zawodową. Narażony jest na nie personel linii lotniczych, przemierzający dalekie trasy, i robotnicy zmianowi (w krajach rozwiniętych jest to około 20% wszystkich zatrudnionych). Ciągle zmiany czasu pracy, a tym samym nieustanne przestawianie rytmów biologicznych, są poważnym obciążeniem dla pracujących w systemie zmianowym.