O pochodzeniu snu cz. 3

Także u roślin stwierdza się cykliczne zmiany aktywności. Położenie liści fasoli w ciągu trzech dni. Wierzchołki krzywej: liście opadnięte, spadki krzywej: liście rozpostarte. Czame prostokąty nad krzywą oznaczają okresy ciemności. (Według Bunninga, 1973)

Jeśli przez dłuższy czas będziemy obserwować następstwo spoczynku i aktywności, u wszystkich właściwie zwierząt stwierdzimy wyraźną cykliczność. Jak wynika z wykresów przedstawionych na rysunku 7.6. rytm spoczynku (puste przestrzenie) i aktywności (czarne kreski) jest u człowieka, szczura i muchy bardzo podobny, jakkolwiek aktywność poszczególnych gatunków przypada na różne okresy doby. Na rysunku 7.7 przedstawiono przykład z królestwa roślin. Ustawienie liści fasoli zależy od pory dnia. W świetle liście są rozpostarte, w ciemności – opadają. Jak będzie jeszcze o tym mowa, rytmiczne zmiany aktywności zależą nie tylko od warunków zewnętrznych, na przykład światła, lecz sterowane są przez endogennny rozrusznik, inaczej mówiąc: wewnętrzny zegar. Na razie nie będziemy omawiać tego zagadnienia, chciałbym tylko zwrócić uwagę na zależność między snem a innymi rytmami biologicznymi. Dobowa rytmiczność zachowań jest, jak wskazują przytoczone przykłady, zjawiskiem powszechnym w przyrodzie, występuje nawet u najprostszych organizmów jednokomórkowych. Można przypuszczać, że 24-godzinny rytm spoczynku i aktywności poprzedza w filogenezie rytm snu i czuwania. Spoczynek, występujący w określonej porze doby, odpowiada okresowi snu u kręgowców wyższych. W następnych rozdziałach będzie jeszcze mowa o śnie jako o jednym z wielu rytmów biologicznych. Badania naukowe z tego właśnie punktu widzenia są niezbędne, aby można było zrozumieć mechanizmy regulacji snu i czuwania.